چنانچه افراد به دلیل بیماری یا تصادف خون از دست دهند، با استفاده از مواد مغذی و اکسیژن نمی‌توان اندام‌های حیاتی بدن آن‌ها را حفظ نمود. در چنین مواردی باید به فرد موردنظر خون تزریق شود. سالانه افراد زیادی به‌صورت داوطلب خون اهدا می‌کنند. آفرزیس نیز فرایند دیگری است که بسیار به اهدای خون شباهت دارد. با انجام این فرایند سایر اجزای خون مانند پلاکت‌ها برای بیماران فراهم می‌شود. افرادی که دچار برخی بیماری‌های خاص هستند، نمی‌توانند خون اهدا کنند. اگر دچار بیماری خاصی هستید و نمی‌دانید از صلاحیت لازم برای اهدای خون برخوردارید یا خیر، باید پیش از اقدام حتماً در این باره با پزشک خود مشورت کنید. کسانی که دارای مشکلاتی مانند لخته شدن خون هستند، باید از پلاکت‌ها در جهت درمان خود کمک بگیرند. اهدای خون زندگی سایر افراد را نجات می‌دهد. این کار علاوه بر نجات یک فرد دیگر می‌تواند برای سلامت اهداکننده نیز بسیار مفید واقع شود. فواید اهدای خون بسیار زیاد است. به طور مثال، شما با اهدای خون می‌توانید فرایند پیری پوست خود را به تأخیر اندازید. در ادامه، بیشتر شما را با فواید این عمل پسندیده آشنا می‌کنیم.
فواید اهدای خون برای پوست صورت
همه ما بر این موضوع واقفیم که پوست صورت و بدن افراد با شروع روند پیری، کم‌کم دچار افتادگی می‌شود. علت این موضوع نیز کاهش یافتن مقدار پروتئین‌هایی به نام کلاژن است که جوان‌سازی پوست را انجام می‌دهند. از آن جایی که پوست به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور زیبایی محسوب می‌شود، افراد تلاش می‌کنند تا با انجام کارهای مختلف پیری آن را به تأخیر اندازند. اهدای خون یکی از تکنیک‌های ضد پیری به شمار می‌رود که می‌تواند به شما کمک کند.
طی تحقیقاتی که توسط گروهی از دانشمندان انجام گرفته است، تخلیه خون موش‌ها ضخامت پوست آن‌ها را بهتر از قبل می‌کرد. در واقع گرفتن خون موش‌ها سلول‌های پیری را در سطح بدن آن‌ها کم می‌کند. این تخلیه خون، آهن بدن موش‌ها را کاهش می‌داد و در عوض میزان کلاژن و پروتئین‌های ضدالتهابی آن‌ها را بالا می‌برد. آن‌ها طی 6 هفته و هر 2 هفته یک‌بار از بدن موش‌ها خون گرفتند و با اندازه‌گیری‌های انجام شده، دریافتند که ضخامت پوست افزایش یافته است. از فواید اهدای خون موش‌ها این بود که لایه درم پوست طی این تخلیه خون، حدود دوبرابر ضخامت پیدا کرد. کلاژن‌های پوست نیز حدود 2 برابر افزایش یافتند. در کنار این موارد، میزان فراوانی سلول‌های پیری در سطح بدن نیز کاهش چشمگیری پیدا کرد.
طبق داده‌های به‌دست‌آمده، چنین مواردی می‌تواند برای پوست انسان‌ها نیز اتفاق بیفتد. افزایش میزان استرس اکسیداتیو که سبب پیری زودرس پوست می‌شود، ناشی از رسوب آهن است. اهدای خون غلظت آهن را در پوست و سرم خون کاهش می‌دهد. از طرفی پروتئین‌های ضدالتهابی نیز در سطح پوست افزایش می‌یابند. همگی این موارد سبب می‌شوند که پیری پوست کندتر پیش برود.
اهدای خون به چه افرادی کمک می‌کند؟
اهدای خون می‌تواند برای بسیاری از افراد نیازمند مفید واقع شود. مانند افرادی که:
- به‌خاطر آسیب‌دیدگی دچار خونریزی داخلی یا خارجی شدند
- افرادی که از بیماری سلول داسی‌شکل رنج می‌برند
- بیماران مبتلا به سرطان که دوران درمان خود را سپری می‌کنند
- کسانی که جراحی‌هایی مانند قلب یا ارتوپدی دارند
- بیمارانی که به‌صورت ارثی به اختلالات خونی دچار هستند
- افرادی که عمل پیوند انجام دادند
- کسانی که به درمان از طریق پلاسما یا دیگر فراورده‌های خونی احتیاج دارند
مزایای اهدای خون برای فرد اهداکننده
از فواید اهدای خون می‌توان به این موضوع اشاره کرد که افرادی که به‌صورت مرتب خون اهدا می‌کنند، نسبت به سایرین سلامت بیشتری دارند. افراد نیازمند، با خون اهدا شده توسط شما نجات می‌یابند. زمانی که شما برای اهدای خون داوطلب می‌شوید، پیش از این که از شما خون گرفته شود، باید برخی از معاینه‌های فیزیکی و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. این آزمایش‌ها به این منظور صورت می‌گیرد که فرد اهداکننده دچار کم‌خونی یا فشارخون نباشد. چنانچه در هنگام انجام آزمایش مشکلی مشاهده شود، فرد نمی‌تواند خون اهدا نماید. در این بخش به بررسی برخی از فوایدی که شامل حال اهداکننده خون می‌شود، می‌پردازیم.
کنترل وزن با اهدای خون
طبق برخی از ادعاها، خون دادن می‌تواند 650 کالری را در بدن افراد بسوزاند. اما باید در این باره اشاره کنم که این موضوع به‌صورت علمی اثبات نشده است که خون دادن وزن افراد را کاهش دهد. اما مطابق با یکی از مطالعات انجام شده در سال 2012، چون افراد پیش از اهدای خون خود را وزن می‌کنند. کسانی که اضافه‌وزن دارند شناسایی می‌شوند.
بدین ترتیب این افراد بهتر می‌توانند در جهت کنترل وزن خود یا کاهش دادن آن اقدام کنند. افرادی که کمبود وزن دارند نیز با این کار شناخته می‌شوند و این موضوع یکی دیگر از فواید اهدای خون را نشان می‌دهد. بنابراین این افراد با آگاهی از این مسئله، می‌توانند آن را با یک مشاور در میان بگذارند و از وی برنامه غذایی دریافت کنند.
کم‌شدن میزان آهن برای بیماران هموکروماتوز
همان‌طور که می‌دانید بدن انسان‌ها برای تولید گلبول‌های قرمز نیاز مبرمی به آهن دارد. اما در ایالات متحده آمریکا حدود 1 میلیون نفر از بیماری هموکروماتوز نوع 1 رنج می‌برند. کسانی که به این بیماری مبتلا هستند در خون خود آهن بسیار زیادی دارند. چنانچه بدن انسان‌ها آهن اضافی داشته باشد، می‌تواند در اعضای مختلف مانند قلب و کبد رسوب نماید. بدین ترتیب عملکرد این اندام‌ها تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
بر اساس یکی از مطالعات سال 2003، مبتلایان هموکروماتوز قادرند از روش دیگری به نام فلبوتومی که شباهت زیادی با اهدای خون دارند نیز استفاده کنند. کسانی که این بیماری را دارند، می‌توانند خون اهدا کنند. مطابق توضیحاتی که در مورد این بیماری دادیم، افراد مبتلا می‌توانند اهدای خون را به چشم یک تکنیک درمانی ببینند. از طرفی خون اهداکننده می‌تواند جان چندین نفر را نجات دهد. البته باید اشاره کنم که همه پایگاه‌ها به افراد مبتلا به این بیماری اجازه اهدای خون نمی‌دهند.
افزایش سلامت قلب
یکی دیگر از فواید اهدای خون افزایش سلامت قلب است. طی تحقیقی که در سال 2019 روی 160000 زن انجام دادند، این افراد حدود 10 سال یا بیشتر خون اهدا کرده بودند. محققان از این پژوهش‌ها نتیجه گرفتند، اهدای خون به مدت طولانی، بیماری‌های قلبی عروقی را در آن‌ها کاهش داده است.
تنظیم فشارخون
بر اساس برخی از پژوهش‌های به دست آمده، اهدای خون در افراد می‌تواند فشارخون آن‌ها را کاهش دهد. پژوهشگران در سال 2015، فشارخون 292 نفر از اهداکنندگان خون را گرفتند. این افراد به مدت یک سال حدود 1 الی 4 بار خون اهدا کرده بودند. تقریباً نیمی از این افراد دارای فشارخون بالا بودند. آن‌ها پس از اهدای خون تا حدودی بهبودی را در خود مشاهده نمودند. هر چه این افراد در طول یک سال بیشتر خون اهدا کرده بودند، فشارخون آن‌ها نیز تنظیم تر شده بود. هنگام اهدای خون فشارخون افراد گرفته می‌شود. بنابراین افراد می‌توانند در مورد آن آگاهی پیدا کنند و در صورتی که لازم باشد، اقدامات موردنیاز را برای کاهش آن یاد می‌گیرند.
با بررسی اطلاعات مربوط به بیش از 1 میلیون اهداکننده، بیشتر به فواید اهدای خون پی بردند. 30 درصد احتمال مرگ به هر دلیلی و 4 درصد امکان ابتلا به انواع سرطان‌ها در اهداکنندگان کمتر از سایر افراد بود. بنابراین این نتیجه حاصل شد که اهداکنندگان خون نسبت به دیگر افراد در جامعه سلامت بسیار بهتری دارند. افراد به‌ازای هر اهدایی که سالیانه انجام می‌دهند، 7.5 درصد خطر مرگ به دلایل گوناگون را از خود دور می‌کنند. بدین ترتیب اهدای خون می‌تواند برای سلامت کلی فرد مفید واقع شود.
پیش از اهدای خون چه مراقبت‌هایی انجام دهیم؟
همان‌طور که انجام هر کاری از قواعد خاص خود پیروی می‌کند، اهدای خون نیز فرایندی است که برای انجام آن باید برخی از اصول را رعایت کنید.
- پیش از مراجعه برای اهدای خون شما باید خواب کافی و خوبی داشته باشید.
- زمان مراجعه به مرکز اهدای خون باید سابقه پزشکی خود را کامل کنید
- آزمایش‌ها فیزیکی لازم را انجام دهید
- انجام این مراحل به این منظور صورت می‌گیرد که در صورت چنانچه فردی بیمار است و این بیماری می‌تواند از طریق خون دیگر افراد را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد از اهدای خون وی جلوگیری شود
بهترین زمان برای اهدای خون چه فصلی است؟
یکی دیگر از فواید اهدای خون افزایش سلامت کبد است. هنگامی که قصد اهدای خون دارید، باید از لحاظ جسمی وضعیت مطلوبی داشته باشید. به همین دلیل نمی‌توان برای آن زمان مشخصی تعیین کرد. پیش از اهدای خون باید از غذاهای مقوی استفاده کنید و خواب کافی داشته باشید تا این فرایند به بهترین نحو ممکن پیش برود. چنانچه بیماری خاصی دارید یا این اواخر به دلیل کار زیاد خسته‌اید، نباید برای اهدای خون اقدام کنید.
اما به طور معمول در فصول پاییز و زمستان حجم خون ذخیره شده در بانک خون کاهش می‌یابد. در این زمان‌ها در کشور، نیاز به انتقال خون بیش از فصل‌های دیگر احساس می‌شود. بنابراین سعی کنید حتماً در این فصول برای اهدای خون اقدام نمایید. از فواید اهدای خون برای پوست این است که کلاژن‌سازی را تحریک می‌کند.
آیا اهدای خون عوارضی برای بدن دارد یا خیر؟
همان‌طور که اهدای خون فواید بسیار زیادی برای بدن به همراه دارد، از برخی عوارض نیز برخوردار است. چنانچه بعد از اهدای خون هر یک از این عوارض را تجربه کردید، لازم نیست نگران باشید. زیرا این عوارض کوتاه‌مدت هستند و در مدت کمی بعد از اهدا به طور کامل از بین می‌روند. به طور کلی فواید اهدای خون بسیار بیشتر از عوارض آن است. البته برخی از این عوارض نیز به دلیل کمبودهایی که در بدن شخص اهداکننده وجود دارد، رخ می‌دهد. این عوارض عبارتند از:
ریزش مو در اثر اهدای خون
به طور معمول افرادی که در بدن خود کمبود آهن دارند، ممکن است پس از اهدای خون دچار ریزش مو شوند.
کبود شدن پوست
این احتمال وجود دارد که افراد در محل تزریق به دلیل تجمع خون دچار کبودی پوستی شوند.
سرگیجه به دلیل اهدای خون
پس از اهدا کردن خون ممکن است افراد به دلیل افت فشار دچار سرگیجه شوند.
تب و لرز کردن بدن
چنانچه بعد از اهدا دچار تب و لرز شدید، اما با درد در قسمت قفسه سینه و حالت تهوع همراه نبود، نگرانی برای آن وجود ندارد. البته تب و لرز ممکن است یک واکنش آلرژیک باشد و در چنین شرایطی بهتر است مراقبت‌های درمانی برای فرد اهداکننده انجام شود.
بی‌حالی بعد از اهدای خون
از آن جایی که با اهدای خون آهن بدن شما کاهش پیدا می‌کند و فشار نیز افت می‌کند، پس اتمام فرایند اهدا از مواد حاوی آهن یا قرص آن استفاده نمایید.
خانم‌های اهداکننده خون باید چه شرایطی داشته باشند؟
عادت ماهانه که در خانم‌ها اتفاق می‌افتد، آهن بدن آن‌ها را تا حدودی کاهش می‌دهد. البته هرگز این موضوع فواید اهدای خون برای بدن را زیر سوال نمی‌برد. بانوان اهداکننده خون بیشتر از مردان دچار کمبود آهن می‌شوند. بر این اساس، خانم‌ها قبل و بعد از اهدا باید به این نکات توجه کنند:
مصرف قرص آهن به‌صورت مرتب
هر واحد خون اهدایی 211 میلی‌گرم آهن بدن را کاهش می‌دهد. البته به‌مرور زمان این مقدار به‌واسطه سیستم گوارش جذب می‌شود. اما مصرف قرص می‌تواند، زودتر آهن از دست رفته بدن شما را جبران کند و اجازه ندهد بدن دچار کم‌خونی شود. معمولاً خانم‌ها پس از اهدای هر واحد خون به توصیه پزشک باید 30 عدد قرص فرو سولفات مصرف کنند. البته قرص‌ها باید ظرف 10 روز با خوردن روزی 3 عدد در هر وعده غذایی تمام شوند. توجه داشته باشید 1 ساعت قبل و 2 ساعت بعد از خوردن قرص، نباید قهوه یا چای بنوشید. هرگز با معده خالی قرص نخورید.
مصرف غذاهای آهن‌دار
برخی از مواد غذایی مانند جگر، ماهی و گوشت قرمز منبع سرشار آهن به شمار می‌روند. آهن موجود در این غذاها زودتر از آهن موجود در سبزی‌هایی مانند لوبیا، اسفناج یا عدس جذب می‌شود. پس از این که هر یک از این مواد غذایی را میل کردید، چای و قهوه ننوشید. مصرف این نوشیدنی فرایند جذب آهن را دچار اختلال می‌کند. به منظور حفظ فواید اهدای خون برای بدن شما باید حتماً مراقبت‌های بعد از آن را نیز جدی بگیرید. شما می‌توانید با خوردن مواد حاوی ویتامین c مانند گوجه‌فرنگی و مرکبات پس از خوردن غذاهای آهن‌دار، فرایند جذب را افزایش دهید.
چه افرادی برای اهدای خون کاندیدای مناسبی نیستند؟
افرادی که به بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا ایدز دچار هستند، نباید خون اهدا کنند. زیرا خون آن‌ها می‌تواند افراد دریافت‌کننده خون را به این ویروس‌ها آلوده کند. همچنین کسانی که از بیماری‌های روماتوئیدی رنج می‌برند نیز برای اهدا کاندید مناسبی نیستند. در شرایط زیر شما باید از اهدای خون صرف‌نظر کنید:
- چنانچه فردی به دیابت مبتلا باشد، در صورت کنترل کردن قند خون می‌تواند خون اهدا کند. اما کسانی که انسولین می‌زنند نمی‌توانند خون اهدا کنند
- کسانی که به بیماری‌های خونی مبتلا هستند. مثلاً بیمار مبتلا به کمبود هموگلوبین خون یا کمبود سلول خونی نمی‌تواند خون بدهد
- افرادی که دوران شیردهی یا بارداری را سپری می‌کنند
- کسانی که در حال حاضر آنفولانزا یا سرماخوردگی دارند
- افرادی که طی 1 سال گذشته بدن خود را تتو کردند
- کسانی که در 1 سال گذشته به کشورهای آفریقایی، بخش‌های مرکزی آمریکا یا جنوب شرق آسیا سفر داشته‌اند
- کسانی که درگیر اعتیاد هستند
قبل و بعد از اهدای خون چه کنیم؟
جهت حفظ فواید اهدای خون لازم است اگر قصد اهدا دارید، به برخی از نکات در این موردتوجه داشته باشید تا مشکلی برای شما به وجود نیاید. برخی از این نکات عبارتند از:
- پیش از مراجعه برای اهدای خون، حتماً مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز مصرف کنید
- داروهایی مانند آسپیرین را پیش از انجام این کار مصرف نکنید
- پیش از این که به مرکز اهدای خون مراجعه کنید، از انجام ورزش‌های سنگین پرهیز کنید
- چند ساعت پیش از اهدای خون به مقدار کافی آب بنوشید
- هرگز بدون میل کردن صبحانه اهدای خون انجام ندهید
- چنانچه بعد از اهدای خون سابقه حالت تهوع دارید، پیش از این فرایند زیاد غذا نخورید
- پس از انتقال خون ورزش‌های سنگین انجام ندهید
- همچنین پس از پایان یافتن اهدای خون بهتر است از رانندگی کردن پرهیز کنید
اهدای خون چطور گرفتگی عروق را کاهش می‌دهد؟
در بخش‌های قبلی نیز به این موضوع اشاره کردیم که خون دادن میزان آهن بدن را پایین می‌آورد. این موضوع در کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی مؤثر است، اما چگونه؟ کاهش یافتن میزان آهن خون برابر است با کم‌شدن غلطت خون افراد بدین ترتیب خطر گرفتگی عروق کاهش می‌یابد. یکی دیگر از دلایل ابتلا به بیماری‌های قلبی، بالا بودن کلسترول بدن است. اما در چنین شرایطی است که فواید اهدای خون برای بدن مشخص می‌شود.
اگر افراد به‌صورت منظم و مطابق برنامه خون اهدا کنند، میزان کلسترول بدن خود را پایین نگه می‌دارند. بدین ترتیب چربی‌ها در رگ‌های خونی افراد رسوب نمی‌کند. باز شدن رگ‌ها احتمال سکته قلبی را به میزان زیادی کاهش می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت اهدای خون بیشترین تأثیر را روی سلامت سیستم قلبی افراد می‌گذارد.
بهبود یافتن شرایط روحی افراد اهداکننده خون
شاید کمتر کسی فکر کند که می‌تواند با خون دادن حال روحی خود را بهتر کند. بنابراین این کار در حوزه روان‌شناسی نیز می‌تواند، مؤثر واقع شود. شما می‌توانید با اهدای خون جان سایر افراد را نجات دهید. در واقع خون دادن یک کار داوطلبانه است. شما با این کار به افرادی که نمی‌شناسید، کمک می‌کنید. با هر بار مراجعه کردن به مراکز اهدای خون، با افراد زیادی مواجه می‌شوید که برای نجات جان مردم تلاش می‌کنند. از نظر علم روان‌شناسی این تعاملات نوع‌دوستانه روحیه افراد را به‌شدت بالا می‌برد.
انجام‌دادن یک کار خوب و مفید حس خوشایندی را در داوطلب ایجاد می‌کند. این موضوع بر احساس خوشبختی افراد نیز تأثیرگذار است. تمامی این نکات می‌توانند بروز افسردگی را در افراد کاهش دهند به‌ویژه در افرادی که بالای 65 سال سن دارند. بنابراین می‌توان ادعا نمود که یکی دیگر از فواید اهدای خون افزایش سلامت روحی افراد محسوب می‌شود که کمتر به آن پرداخته شده است. زیرا افراد در این سنین دل‌مشغولی‌های زیادی دارند و فکر می‌کنند دیگر فایده‌ای برای جامعه ندارند. اما با انجام‌دادن این کار قطعاً این‌چنین فکرهایی را از ذهن خود دور می‌کنند. بهبود شرایط این افراد در نهایت به‌سلامت جامعه منجر می‌شود.
آیا برای درمان آکنه می‌توان اهدای خون انجام داد؟
خیر. جوش صورت یکی از معضلاتی است که افراد زیادی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. دلایل ایجاد انواع جوش روی پوست صورت بسیار متفاوت است. به همین دلیل است که نمی‌توان برای هر جوشی از یک مدل درمان استفاده کرد. به طور مثال علت برخی از این جوش‌ها ممکن است دلایل هورمونی باشد. برخی دیگر از جوش‌ها می‌تواند به دلیل ترشح زیاد چربی‌ها و سبوم ظاهر شود. به همین دلیل در چنین مواردی اهدای خون تأثیر چندانی بر کاهش جوش‌های شما نخواهد داشت. به همین دلیل است که می‌گویند نمی‌توان از بین از بین رفتن جوش‌های صورت و فواید اهدای خون رابطه‌ای پیدا کرد.
اما همچنان برخی از افراد پس از اهدای خون معتقدند که جوش‌های آنان کاهش یافته است. شاید بتوان گفت که اهدای خون ممکن تأثیر روانی بر کم‌شدن آکنه‌ها داشته باشد. یعنی فرد بعد از اهدای خون به خود تلقین می‌کند که شرایط پوستش بهتر از قبل شده است و این موضوع از نظر روانی آرامش زیادی به وی می‌دهد. این موضوع امری طبیعی است که کاهش استرس افراد بر کم‌شدن جوش‌های صورت آنان تأثیر مستقیم بگذارد.
جمع‌بندی
فواید اهدای خون برای بدن بسیار زیاد است. به همین دلیل پزشکان افراد را به انجام این کار تشویق می‌کنند. شاید بسیاری از افراد به این موضوع فکر می‌کنند که چگونه می‌توانند به هم نوع خود در شرایط سخت و بحرانی کمک کنند؟ اهدای خون یکی از بهترین راهکارهای موجود به شمار می‌رود. تصادفات رانندگی، بیماری‌های گوناگون، افرادی که جراحی می‌شوند، بلایایی مانند زلزله و … همگی از مواردی هستند که افراد را به اهدای خون شما نیازمند می‌کنند.
فارغ از این مسائل، برخی از اهداکنندگان به دلیل فواید اهدای خون بر پوست برای انجام این کار اقدام می‌کنند و به‌اصطلاح با یک تیر 2 نشان می‌زنند. اهدای خون میزان سلول‌های پیر را کاهش داده و کلاژن‌سازی را بیشتر می‌کند. لازمه برخورداری از یک پوست شاداب و جوان کلاژن‌سازی است. با افزایش میزان این سلول‌ها از پیری پوست افراد جلوگیری می‌شود.
بیماری‌های کبدی این روزها بسیار شایع شده است. اهدای خون می‌تواند سطح این بیماری‌ها را در جامعه کاهش دهد. چنانچه سیگاری هستید و می‌خواهید خون اهدا کنید، سعی کنید روز اهدا سیگار مصرف نکنید. شما حداقل از روز قبل نباید سیگار بکشید. زیرا پیش از اهدای خون اگر سیگار بکشید، فشارخون شما مقداری افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل در طی فرایند اهدا ممکن است رگ‌ها دچار انسداد شوند. اگر بعد از اهدای خون نیز سیگار بکشید، ممکن است سرگیجه بگیرید.