راهنمای قدم به قدم استفاده از ژل سوختگی بعد از انواع درجه سوختگی

آیا تاکنون دچار سوختگی شده‌اید؟ میدانید که چگونه باید سوختگی پوست را تسکین دهید؟ در مورد اینکه چه زمانی باید از ژل سوختگی ، پماد سوختگی یا دیگر محصولات درمان سوختگی پوست استفاده کنید، چقدر اطلاعات دارید؟ اگر دچار سوختگی پوست شدید، ابتدا باید درمورد شدت آسیبی که به آن وارد شده مطلع شوید و سپس اقدام به درمان کنید. محصولات و روش‌های زیادی امروز برای درمان سوختگی پوست وجود دارد، که ژل سوختگی تنها یکی از آن‌ها بشمار می‌رود. قبل از اینکه بیشتر درباره ژل سوختگی توضیح دهیم، بهتر است کمی درباره پوست و ویژگی‌های آن بگوییم و سپس به مبحث لزوم استفاده از ژل سوختگی بپردازیم.

آشنایی با پوست؛ بزرگ‌ترین عضو بدن انسان

پوست به عنوان بزرگترین عضو بدن ما انسان‌ها شناخته می‌شود. پوست بدن را در برابر میکروب‌ها محافظت می‌کند، دمای بدن را تنظیم می‌کند و حس لامسه را ممکن می‌سازد، چراکه دارای اعصاب است. پوست از چند لایه اصلی به ترتیب اپیدرم، درم و هیپودرم تشکیل شده است. پوست با وجود اینکه از اندام‌های داخلی در برابر بسیاری از خطرات مراقبت می‌کند، خودش مستعد آسیب است.

پوست در معرض مشکلات فراوانی قرار دارد که از مهم‌ترینشان می‌توان به سرطان پوست، انواع جوش صورت، چین و چروک و بثورات پوستی اشاره نمود. پوست از آب، پروتئین، چربی و مواد معدنی ساخته شده است. سوختگی از جمله خطراتی است که سلامت پوست را تهدید می‌کند، تا جایی که گاهی به قیمت جان فرد تمام می‌شود.

از این رو افراد بلافاصله پس از بروز سوختگی سعی می‌کنند، درد و اثرات زیان بار آن را کاهش دهند. ژل سوختگی یکی از محصولات درمانی است که جهت تسکین اثرات آسیب رسان سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ اما این سوال مطرح می‌شود، که چه زمانی باید از ژل سوختگی استفاده کنیم؟ چگونه باید از ژل سوختگی استفاده کنیم و اثرات ژل سوختگی چیست؟

ژل سوختگی چیست؟

ژل سوختگی یکی از انواع محصولات جهت از بین بردن جای زخم، درمان جای سوختگی و تسکین اثرات مخرب ناشی از سوختگی است، این محصول درمانی و تسکین دهنده می‌تواند حاوی ترکیبات مختلفی باشد. ژل سوختگی معمولاً برای التیام سوختگی‌های ناشی از آفتاب سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته این محصول نوع اورژانسی نیز دارد که در موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زمانی که بیش از حد در برابر اشعه‌های ماوراء بنفش قرار می‌گیرید، پوست دچار آفتاب سوختگی می‌شود. اغلب افراد هنگامی که قصد آفتاب گرفتن و برنزه کردن پوست را دارند، دچار این آسیب پوستی می‌شوند. البته کاهش آب بدن، عدم نوشیدن آب در روزهای گرم و پوشیدن لباس‌های تیره نیز می‌تواند در بروز آفتاب سوختگی اثر داشته باشند.

در چنین مواقعی توصیه می‌شود، افراد جهت جلوگیری از آفتاب سوختگی و همچنین کاهش اثرات مخرب آفتاب سوختگی از ژل سوختگی، کرم‌های ضد آفتاب قوی و ژل‌های طبیعی که از پوست محافظت می‌کنند استفاده کنند. ژل آلوئه ورا، کرم‌های مرطوب کننده، کرم‌های ضد آفتاب با اس پی اف بالا و کرم هیدروکورتیزون ا درصد از جمله محصولاتی هستند از پوست در برابر سوختگی محافظت می‌کنند.

ژل سوختگی می‌تواند از پوست در برابر التهاب و سوزش ناشی از نور آفتاب محافظت کند. این ژل حاوی مقدار زیادی ترکیبات آبرسان است، بافت پوست را نرم و مرطوب می‌کند و از تخریب سلول‌های سالم پوست در اثر تابش نور خورشید جلوگیری به عمل می‌آورد.

سوختگی پوست ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند و درجات متفاوتی داشته باشد. در ادامه به طبقه بندی سوختگی‌ها اشاره خواهیم کرد.

طبقه بندی سوختگی‌ها

سوختگی‌ها بسته به میزان نفوذ عمیق و شدید به سطح پوست به درجه اول، درجه دوم، درجه سوم و درجه چهارم طبقه بندی می‌شوند.

سوختگی درجه اول

سوختگی‌های درجه یک فقط لایه بیرونی پوست یعنی اپیدرم را درگیر می‌کنند. اگر دچار سوختگی درجه یک شوید، پوستتان علائم زیر را خواهد داشت:

• محل سوختگی قرمز می‌شود.
• در محل سوختگی احساس درد خواهید داشت.
• محل سوختگی خشک می‌شود.
• سوختگی دچار تاول نمی‌شود.

آفتاب سوختگی خفیف یکی از انواع سوختگی درجه یک محسوب می‌شود. این آسیب پوستی را معمولاً با ژل سوختگی تسکین می‌بخشند. این نوع سوختگی معمولاً بین 3 روز تا 1 هفته درمان می‌شود. سوختگی درجه یک اگر درمان نشود و یا تشدید شود سبب تغییر رنگ پوست می‌شود.

سوختگی درجه دو

سوختگی درجه دو ضخامت بالاتری از درجه یک را درگیر می‌کند. سوختگی درجه دوم اپیدرم و بخشی از لایه زیرین پوست یعنی درم را درگیر می‌کند. محل سوختگی ناشی از سوختگی درجه دو علائم زیر را خواهد داشت:

• محل سوختگی قرمز می‌شود.
• محل سوختگی تاول می‌زند.
• ممکن است محل سوختگی متورم شود.
• احتمالاً محل سوختگی دردناک خواهد بود.

سوختگی درجه دو بسته به وسعت آسیب باید تحت درمان قرار بگیرد. در این موارد خیلی توصیه نمی‌شود که خود فرد آسیب دیده دست به درمان بزند. بهترین کار مراجعه به پزشک و پیگیری درمان پوست با کمک متخصص است.

سوختگی درجه سوم

سوختگی درجه سوم ضخامت بالاتری از پوست را نسبت به سوختگی درجه دو درگیر می‌کند. سوختگی درجه سوم اپیدرم و درم را درگیر کرده و از بین می‌برد. این نوع سوختگی شدید است و درمان خانگی جوابگوی آن نخواهد بود. سوختگی درجه سه به درونی‌ترین لایه پوست یعنی بافت زیر جلدی نیز سرایت می‌کند. محل سوختگی درجه سه معمولاً چند علامت خاص زیر را دارد:

• محل سوختگی به سفید تغییر رنگ می‌دهد.
• بافت درگیر سوختگی سیاه شده.
• بافت درگیر سوختگی زغالی رنگ به نظر می‌رسد.

 

سوختگی درجه چهار

سوختگی‌های درجه چهار از هر دو لایه پوست، بافت زیرین و همچنین بافت عمیق‌تر می‌گذرد، که احتمالاً ماهیچه‌ها و استخوان‌ها را نیز درگیر می‌کند. از آنجایی که پایانه‌های عصبی در این نوع سوختگی از بین رفته‌اند، بیمار هیچ احساسی در ناحیه سوخته شده ندارد. این سوختگی به شدت آسیب رسان است و شاید به قیمت جان بیمار تمام شود.

دقت کنید که سوختگی‌های درجه دو تا چهار مواردی نیستند که بتوانید با استفاده ژل سوختگی، پماد سوختگی یا دیگر روش‌های درمان خانگی آن‌ها را تسکین دهید و درمان کنید. بلافاصله پس از بروز چنین سوختگی‌هایی حتی در اندازه‌های خیلی کوچک لازم است به اورژانس مراجعه کنید.

آیا ژل سوختگی برای سوختگی‌های شیمیایی موثر است؟

در صورتی که سوختگی از نوع شیمیایی باشد، توصیه می‌شود از هیچ گونه تسکین دهنده و محصول درمانی همچون ژل سوختگی استفاده نکنید. دستورالعمل زیر را اجرا کنید و سپس بیمار را به بیمارستان یا کلینیک سوانح سوختگی انتقال دهید:

• لباس‌های آلوده را از بدن بیمار خارج کنید.
• از تماس هر گونه مواد شیمیایی و آسیب بیشتر به بیمار خودداری کنید.
• اگر ماده شیمیایی پودری است، قبل از شستشو با آب، آن را با برس پاک کنید و از تماس با آن اجتناب کنید.
• جراحت را خنک کنید. محل سوخته را با مقدار زیادی آب خنک کنید. اندام سوخته را 20 دقیقه در تماس با آب خنک قرار دهید.
• اگر محلول شیمیایی به چشم پاشیده شده پلک‌های آسیب دیده را باز نگه دارید تا مطمئن شوید که آب کاملاً زیر پلک‌ها را شستشو می‌دهد. هرگونه ماده شیمیایی که در پلک به دام افتاده را از بین ببرید.

سوختگی با قیر را می‌توانیم با ژل سوختگی درمان کنیم؟

خیر. تحت هیچ شرایطی سعی نکنید با ژل سوختگی محل آغشته به قیر داغ را درمان کنید. ژل سوختگی و دیگر انواع پماد سوختگی جهت تسکین اثرات سوختگی سطحی و درجه یک بکارگرفته می‌شوند و در این مورد خاص نمی‌توانند به شما کمک کنند. جهت جلوگیری از تشدید آسیب در این مورد سوختگی از دستورالعمل زیر استفاده کنید:

• اگر اندام یا انگشتی درگیر به قیر داغ است، آن را داخل آب خنک قرار دهید. اجازه دهید 20 دقیقه در همان حالت بماند.
• هر گونه سوختگی که منفجر شده و جراحت شدید دارد را با استفاده از یک پانسمان نچسب بپوشانید.
• از مصرف لوسیون و پماد روی محل سوختگی خودداری کنید.
• تاول‌ها را نترکانید.
• سعی نکنید قیر را از روی پوست پاک کنید و یا بردارید.
• با فوریت‌های اورژانس تماس بگیرید و یا اینکه بیمار را سریعاً به بیمارستان منتقل کنید.

 

استفاده از ژل سوختگی برای دهان و گلو

در صورتی که سوختگی از نوع داخلی باشد، مسلماً محصولات تسکین دهنده موضعی بکارتان نمی‌آیند. در چنین موقعیت‌هایی نمی‌توانید از ژل سوختگی یا دیگر محصولات درمان و تسکین سوختگی استفاده کنید. از دستورالعمل زیر جهت جلوگیری از تشدید آسیب استفاده کنید:

اگر بیمار به طور تصادفی در معرض آتش یا گازهای داغ قرار گرفته باشد، ممکن است به دهان و راه هوایی او نیز آسیب وارد شود. ممکن است علائمی از سوزش در اطراف لب‌ها، بینی، دهان، ابروها یا مژه‌ها وجود داشته باشد. سرفه خشک یا صدای خشن نشانه اولیه آسیب راه هوایی است و مراقبت‌های پزشکی فوری ضروری است. برای کمک به بیمار دچار سوختگی مجرای هوایی چند کار زیر را انجام دهید:

• بیمار را به محل امن منتقل کنید.
• بیمار را در محیطی با هوای آزاد قرار دهید.
• او را در موقعیتی که می‌تواند راحت تنفس کند قرار دهید.

 

ژل آفتاب سوختگی دقیقاً چکار می‌کند؟

ژل سوختگی یا ژل آفتاب سوختگی محصولی است که سوزش و التهاب ناشی از نور خورشید را برطرف می‌کند. البته انواع مختلفی از ژل سوختگی ناشی از آفتاب می‌توانند اثرات پیشگیرانه نیز داشته باشند. این ژل ضمن اینکه بافت آسیب دیده را بازسازی می‌کند و التیام می‌بخشد، سبب افزایش رطوبت پوست می‌شود و اجازه نمی‌دهد علائم سوختگی تشدید شوند.

آیا ژل سوختگی تنها برای سوختگی است؟

ژل سوختگی علاوه ‌بر آفتاب سوختگی پوست می‌تواند برای التیام بریدگی‌های جزئی، تحریکات پوستی، تسکین جای گزش حشرات (راه جلوگیری از گزش حشرات را در مقاله دیگر ما بخوانید)، سوختگی‌های خفیف و خراشیدگی نیز مفید واقع شود. البته یادتان باشد که بسته به نوع آسیب ممکن است لازم باشد به پزشک مراجعه کنید. قصد مصرف هر محصول ترمیم کننده و تسکین دهنده سوختگی را که دارید، بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی از ژل سوختگی استفاده کنیم؟

اگر شرایط زیر را داشتید بهترین کار این است، پیش از مصرف ژل سوختگی یا دیگر محصولات التیام بخش به اورژانس یا پزشک مراجعه کنید. اگر شرایط مراجعه به درمانگاه را نداشتید، می‌توانید در صورت بروز علائم زیر از ژل سوختگی استفاده کنید:

• احساس درد شدید
• بروز قرمزی روی پوست
• در صورت تاول زدن و پوسته پوسته شدن پوست
• در صورت سیاه شدن پوست در تماس با برق
• استفاده از ژل سوختگی در صورت سرازیر شدن مایع آبکی از محل آسیب دیده
• رنگ پریدگی، عرق سرد، احساس ضعف و سرگیجه دارید و یا اینکه استفراغ می‌کنید
• متورم شده بافت آسیب دیده

این علائم، نشانه‌های شایعی هستند که خبر از بروز سوختگی می‌دهند. شما می‌توانید در صورت بروز علائم بالا از ژل سوختگی جهت تسکین موقتی سوختگی استفاده کنید، اما مراجعه به پزشک را حتماً جدی بگیرید و به آن عمل کنید.

چگونه از ژل سوختگی استفاده کنیم؟

شما می‌توانید از ژل سوختگی برای تسکین خارش، سوزش، قرمزی و التهاب ناشی از آفتاب سوختگی و دیگر شرایطی سبب افزایش دمای بدن و سوختن پوست شدند استفاده کنید. اما قبل از استفاده از ژل سوختگی لازم است موارد را رعایت کنید. قبل از اینکه ژل سوختگی را روی پوست بزنید، دستورالعمل زیر را اجرا کنید.

حذف منبع گرما پیش از مصرف ژل سوختگی

قبل از استفاده ژل سوختگی چیزی که سبب گرما شده را از بیمار دور کنید و یا اینکه بیمار را از موقعیت گرما زا دور کنید. برای اینکار تنها به ایمنی بیمار توجه کنید. ناحیه‌ای از پوست که دچار سوختگی شده را پاکسازی کنید و مطمئن شوید روی پوست آلودگی وجود ندارد.

خنک کردن ناحیه آسیب دیده قبل از مصرف ژل سوختگی

فوراً پس از پاکسازی بافت آسیب دیده، از آب خنک استفاده کنید و یا اینکه بافت آسیب دیده را زیر آب خنک نگهدارید. این کار را به مدت 20 دقیقه ادامه دهید، تا وقتی که پوست خنک شود. در صورتی که آب در دسترس نبود از هر مایع تمیز و خنک کننده دیگری مانند نوشابه یا آبجو می‌توانید استفاده کنید. دقت کنید اگر بخواهید از ژل سوختگی استفاده کنید، لازم است حتماً پوست با آب خنک شستشو داده شود.

خارج کردن پوشش آلوده پیش از استفاده از ژل سوختگی

قبل از اینکه از ژل سوختگی استفاده کنید، باید لباس یا پوششی که در تماس با مواد شیمیایی یا آب داغ بوده را از بدن بیمار خارج کنید. در هنگام خارج کردن لباس از بدن بیمار احتیاط کنید، چراکه احتمال چسبندگی لباس به بدن در اثر سوختگی وجود دارد.

خارج کردن اجسام فلزی و تنگ پیش از مصرف ژل سوختگی

دیگری کاری که باید قبل از مصرف ژل سوختگی روی پوست انجام دهید، خارج کردن هرگونه شی فلزی و پلاستیکی از ناحیه آسیب دیده است. انگشتر، ساعت و جواهراتی که با بافت آسیب دیده در تماس هستند را با احتیاط خارج کنید، چراکه اگر این اجسام داغ باشند احتمال تورم پوست را افزایش می‌دهند.

شدت آسیب را بررسی کنید

قبل از اینکه ژل سوختگی را روی پوست استفاده کنید، به شدت سوختگی پوست دقت کنید. چنانچه شدت جراحت بالاست و ناحیه وسیعی را در بر می‌گیرد، با اورژانس تماس بگیرید و یا اینکه بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

وضعیت بیمار را بسنجید

اگر بیمار احساس ضعف و تهوع دارد، به او در دراز کشیدن کمک کنید. قسمت آسیب دیده را می‌توانید در یک کاسه یا سطل آب سرد بگذارید، البته بهترین کار همان دوش آب سرد و سپس استفاده از ژل سوختگی است.

از پانسمان استریل و ژل سوختگی استفاده کنید

پس از این محل آسیب دیده را خنک کردید، از ژل سوختگی و یک پانسمان استریل استفاده کنید. در صورتی که پانسمان در دسترسی نیست از یک پلاستیک تمیز آشپزخانه استفاده کنید. ژل سوختگی را روی بافت آسیب دیده بزنید و سپس پانسمان یا پلاستیک تمیز را روی آن بگذارید.

برای استفاده از ژل سوختگی چه کارهایی نباید انجام دهیم؟

معمولاً افراد هنگام استفاده از ژل سوختگی دچار اشتباهاتی می‌شوند. برای استفاده از ژل سوختگی و به طور کلی رفتار درست با سوختگی پوست نکات زیر را رعایت کنید:

• هرگز برای اینکه ژل سوختگی را روی بافت سوخته بمالید، تاول را نترکانید و پوستی که بخشی از آن کنده شده را جدا نکنید.
• اگر پارچه یا لباس به محل سوختگی چسبیده بهتر است تا زمان رسیدن اورژانس به آن دست نزنید.
• روی هر آسیب سوختگی از ژل سوختگی استفاده نکنید، چرا که برخی از سوختگی‌ها نیاز به درمان دیگری دارند و ریسک بروز عفونت در آن‌ها بالاست.
• از دوش آب سرد به مدت 20 دقیقه برای کودکان و نوزادان استفاده نکنید. کودکان و نوزادان در تماس آب سرد ممکن است دچار هیپوتر شوند.
• اصلاً از چسب نواری روی پوست اطراف سوختگی استفاده نکنید، چراکه اینکار آسیب پوست را افزایش می‌دهد.

 

ترکیبات ژل سوختگی چیست؟

ژل سوختگی برحسب نوع آن ممکن است حاوی ترکیبات مختلفی باشد. اما بطور کلی ژل‌های سوختگی از ترکیبات زیر تشکیل می‌شوند:

• ویتامین E، سدیم C.A و ویتامین A
• آلفا بیزابولول، آلانتوئین
• آب مقطر، بوتیلن گلیکول، گلیسیرین، سدیم هیدروکسید، ژل آلوئه ورا، فنوکسی اتانول، پارابن‌ها، کاربومر، دپانتنول
• پلی سوربات-20، پی ای جی هیدروژنتید کاستر اویل، اولئیک اسید، لینولئیک اسید
• اسانس‌های مجاز

از چه ژلی برای درمان سوختگی استفاده کنیم؟

ژل‌های سوختگی در انواع متفاوتی عرضه می‌شوند، برخی از آن‌ها پایه شیمی دارند و برخی طبیعی، بنابراین جهت تسکین سوختگی پوست با ژل گزینه‌های زیادی برای انتخاب و مصرف وجود دارد. اگر بخواهید از یک ژل طبیعی استفاده کنید، ژل آلوئه ورا بهترین گزینه خواهد بود. ژل آلوئه ورا یک آبرسان قویست، پوست را خنک می‌کند و سرشار از آنتی اکسیدان است، به همین خاطر از آن در تولید محصولات مراقبت از پوست نیز زیاد استفاده می‌کنند.

بهترین روش تسکین علائم و درمان سوختگی پوست استفاده از ژل بعد از سوختگی سی گل آلوئه ورا است. به خصوص اگر سوختگی پوست شما ناشی از آفتاب سوختگی باشد، استفاده از این محصول پیشنهاد می‌شود.

سوالات متداول درباره استفاده از ژل سوختگی